Sterrenkijken? Zo spot je sterrenbeelden

Kijk je op een heldere nacht naar boven, zie je enkel de stilte en oneindigheid van het duister. En met wat geluk zie je ook flink wat sterren, zolang het maar donker genoeg is! Maar welke sterrenbeelden kan je allemaal spotten? Tijd voor een overzicht. Pro tip: zorg ervoor dat je tijdens het zoeken het noorden niet kwijtraakt. Want daar vind je de meeste sterrenbeelden terug!

Simpel gezegd: overal natuurlijk, zolang je geen last hebt van lucht- en lichtvervuiling of bewolking. Over het algemeen geldt dat Europa redelijk dichtbevolkt is, waardoor het in veel gebieden ’s nachts minder donker is door het verre schijnsel van duizenden straatlantaarns en andere verlichting.  Het is dus een goed idee om een plek op te zoeken waar het licht niet schijnt, zodat de sterren een stuk duidelijker afsteken tegen de donkere hemel. Wij zetten de beste plekjes om buiten sterren te kijken voor je op een rijtje:

• Rondom het Vinne in Zoutleeuw, ook wel het grootste natuurlijke meer van België, kan je bij heldere hemel een hele hoop sterren zien. Tipje: zet je sterrenkijker op een veilige plek op de waterbrug, zo heb je met de waterspiegel een extra magische plek om te spotten!
• In de weidse waters en weilanden van De Blankaart in Diksmuide ben je ver genoeg van de beschaving om de sterrenhemel optimaal te bewonderen
• Voor echte avonturiers is het Hageven bij Pelt een aanrader: klim over houten bruggetjes en bouw je eigen mini-sterrenwacht tussen de rietlanden
• Heb je de Vlaamse Ardennen al eens bezocht? In natuurgebied ’t Burreken nabij Brakel vind je ongetwijfeld een mooie heuvel met uitzicht op de prachtige natuur – en de sterren!  

Het sterrenbeeld Grote Beer, soms ook Ursa Major genoemd, is waarschijnlijk het bekendste sterrenbeeld dat aan de hemel prijkt. Je herkent het gemakkelijk aan zijn helderste stuk, de zogeheten Steelpan. Dat gebruik je best als oriëntatiepunt om andere sterrenbeelden te zoeken.

Hoe en wanneer die Grote Beer en zijn Steelpan te zien zijn? In de lage landen kan je dat het hele jaar lang, al zijn ze tussen maart en juni zichtbaarder. Doorgaans zie je de meeste sterren als je op een plek gaat staan waar weinig verlichting is, en liefst ook geen luchtvervuiling. En dan hoef je enkel met je hoofd achterover te kijken, liefst in een hoek van 60 graden. Tenzij je tussen de zomer en de herfst op sterrenjacht trekt. Dan staat de Steelpan dichter bij de horizon, en hoef je minder ver de hoogte in te kijken.

Lukt het maar niet om de Grote Beer in je vizier te krijgen? Ga dan aan de slag met je Garmin-horloge. Dankzij de gratis SkyWatch-app in je Google Play of Apple Store lukt het ongetwijfeld!

Nu je de Grote Beer hebt gevonden, kan je ook de Kleine Beer of Ursa Minor opsporen. Dat sterrenbeeld is een soort spiegelbeeld van zijn grote broer, en is een geheel van zeven sterren. Vier daarvan vormen het fundament in de vorm van een trapezium. Van daaruit strekken drie andere sterren zich uit in de vorm van een handvat. De laatste daarvan is de Poolster, de meest bekende en populaire ster van de Kleine Beer.

Wist je dat deze ster vroeger werd gebruikt als navigatiemiddel in de scheepvaart? Vandaag dient de Poolster vooral als ‘hemels kompas’ voor verdwaalde kampeerders. Maar soms is ze moeilijk te vinden, zeker in de bergen of tussen hoge bomen. Ze is misschien wel het hele jaar door te bewonderen, helder is deze ster allesbehalve. Op een bewolkte avond ben je er dus misschien aan voor de moeite. Toch maar met kaart, kompas of outdoor-gps je sterrenwandeling aanvatten?

De Poolster is trouwens de enige ster die schijnbaar niet beweegt. Dat merk je wanneer je foto’s van de verschillende sterren neemt. Enkel deze toont geen lichtsporen bij een lange sluitertijd!

Een ander opvallend sterrenbeeld is Cassiopeia, al korten sterrenkenners dat meestal af tot ‘Cas’. Deze sterrengroep staat vrijwel op dezelfde afstand van de Poolster als de Grote Beer, maar dan aan de andere kant.

Je kan de Cassiopeia situeren door op zoek te gaan naar de letter W, die gevormd wordt door de vijf belangrijkste sterren van Cassiopeia. Nog steeds niet gevonden? Misschien kijk je ‘omgekeerd’, en moet je op zoek naar de letter M!

In elk geval zijn de heldere sterren van Cassiopeia het hele jaar door te spotten. Tijdens de eerste helft van april bevinden ze zich ten noorden van de Poolster, en kan je het sterrenbeeld bijna niet missen.

Ook de moeite is het sterrenbeeld Hercules, dat je terugvindt als je een denkbeeldige lijn trekt langs de sterren uit de Steelpan van de Grote Beer. Toch vindt niet iedereen dit prachtige geheel van sterren even snel terug. Je hebt minstens een sterrenkijker of zelfs een goede verrekijker nodig. Weten of jouw verrekijker geschikt is? Let vooral op een minimum van 20 bij het schemergetal, zo weet je dat je genoeg ziet als er weinig licht is. Verder kan je kiezen voor een vergroting van 12 of meer, en een lensdiameter van minimaal 50 mm. Je kijker komt vooral van pas tussen maart en oktober, wanneer Hercules om 22u00 vlak boven de horizon staat.

Vlak bij het lettervormige Cassiopeia ligt de eyecatcher Andromeda, dat al werd ontdekt tijdens de Klassieke Oudheid. Sterrenliefhebbers zijn vooral lovend over het Andromedastelsel, dat gelegen is op niet minder dan 2 miljoen lichtjaar van de mens. Bijzonder: je kan Andromeda én het stelsel waarnemen met het blote oog!

Aan de voet van de Andromeda vind je de ster Almach, een groepje van drie sterren dat je zonder verrekijker enkel kan zien als één object.

Andromeda ligt relatief dicht bij de noordelijke hemelpool, waardoor het sterrenbeeld in het noordelijke halfrond ‘s winters dag en nacht te bewonderen valt. In onze contreien vind je Andromeda vooral ‘s nachts tussen oktober en november.

Naar de sterren kunnen we wel uren turen. Jammer dat het ’s nachts vaak nog een stukje kouder is dan overdag. Laat je daar niet door weerhouden tijdens je late wandeling, en blijf ook gezellig warm als je een bankje met perfect uitzicht tegenkomt. Onze tip: verras je medesterrenkijkers met een tas verse thee, warme choco of kruidige glühwein!

Je kan deze tips natuurlijk ook perfect gebruiken voor sterrenkijken vanuit de huiskamer – bouw er dan je eigen observatorium bij van kussens en dekens.