Wat is plasticsoep en wat kan jij eraan doen? Thomas van River Cleanup geeft tips en uitleg.
Wie is Thomas de Groote?
• Geboren in 1981
• Oprichter van River Cleanup
• Houdt van lopen, wandelen met de hond en padel
• @rivercleanup
Wat is plasticsoep?
Het woord ‘plasticsoep’ heeft een plaatsje veroverd in de Van Dale en dat zegt genoeg. Onze oceanen herbergen heuse eilanden van plastic. En dat is niet enkel de schuld van losgeraakte visnetten of troep die overboord valt tijdens een cruise. Een groot deel van dat plasticafval is afkomstig van mensen die aan land wonen en werken.
Thomas de Groote van River Cleanup: “Plasticsoep is de verzamelnaam van plasticafval in oceanen en rivieren. Het lijkt op juliennesoep waarin je groentjes ziet drijven. Maar in plaats van wortel en prei drijft er plastic en afval in het water.”
Wat is de impact van de plasticsoep?
“Al dat plasticafval belandt in onze oceanen en elk jaar komt er meer bij. Grotere stukken plastic worden door vogels en zeedieren per ongeluk met voeding verward en opgegeten, waardoor ze sterven. En het grootste gevaar zijn de microplastics: het plastic in onze zeeën en oceanen breekt af tot minuscule deeltjes en komen in onze voedselketen terecht via vis, schaaldieren maar ook via ons drinkwater, via zout en zelfs suiker…”
“Microplastics verdampen ook in de lucht, waardoor we ze inademen en ze in onze longen terechtkomen. Er werden zelfs al microplastics gevonden in de placenta van ongeboren kinderen. Microplastics zijn al doorgedrongen tot de hoogste bergtoppen in Zwitserland en tot het diepste punt van de Oceaan. Elke week eten we tot 5 gram aan plastic, het equivalent van een bankkaart! En het wordt steeds meer duidelijk hoe schadelijk dat is: microplastics verstoren onze hormonen, veroorzaken infertiliteit en kanker. Recent onderzoek van de Plastic Soup Foundation toont ook aan dat microplastics dementie bevorderen.”
“Elke week eten we tot 5 gram plastic, het equivalent van een bankkaart.”
Thomas de Groote, River Cleanup
“Vandaag kunnen we microplastics opsporen tot 25 micron. Maar veel van die microplastics zijn nog kleiner en dus niet meetbaar. Daardoor is het moeilijk om aan te tonen hoe groot het probleem is. We weten dat het schadelijk is, maar nog niet precies hoé schadelijk. Net zoals bij luchtvervuiling is het moeilijk om te meten hoeveel mensen er precies aan sterven.”
“Het is volgens mij erger dan passief roken. Bij sigarettenrook kan je ervoor kiezen om buiten te gaan en dan heb je er geen last meer van. Maar bij microplastics is dat onmogelijk: je kan niet stoppen met ademen, eten en drinken. Daardoor kan je er onmogelijk aan ontsnappen.”
“Werk je op een kantoor met een synthetisch tapijt? Wees dan maar zeker dat er partikels rondhangen in de lucht die je inademt. Maak je de droogkastfilter leeg na het drogen van je synthetische kleding? Dan zitten er in dat stof ook microplastics, die ontsnappen en in huis in de lucht hangen. Hetzelfde geldt voor de inhoud van je stofzuiger, want ook die zuigt partikels van microplastics op.”
“Als we niet ingrijpen, zwemt er in 2040 meer plastic dan vis in de zee.”
Thomas de Groote, River Cleanup
Plasticsoep in cijfers
Met enkele cijfers kunnen we snel de grootte van het probleem aantonen:
• Elk jaar verzeilt er 11 miljard kilo plastic in zeeën en oceanen. Als we niet ingrijpen, is dat in 2040 zelfs 29 miljard kilo. Dat betekent meer plastic dan vissen in de zee.
• Dagelijks stroomt er 30 miljoen kilo plastic de oceaan in.
• In 2016 werd wereldwijd 220 miljoen ton plastic geproduceerd. Als we niet ingrijpen gaat dat naar 430 miljoen ton in 2040.
• De gemiddelde gebruikstijd van een plastic zak? Amper 15 minuten.
• Per minuut wordt het equivalent van één volle vrachtwagen plastic in zee gestort.
• Meer dan 40% van het plastic is ‘mismanaged’: het wordt verbrand of belandt in de oceaan.
“Veel Belgen lijken te denken dat het probleem opgelost is als ze hun plasticafval in de pmd-zak steken. Maar bijna 40% van het plastic in die zak wordt niet gerecycleerd. Het wordt verbrand of verscheept naar landen als Indonesië, Turkije, Maleisië… waar de infrastructuur ontbreekt om de plastics deftig te recycleren of te verwerken. Het afval is uit ons zicht, maar we zijn er niet vanaf. We zijn dus absoluut mee verantwoordelijk voor de plasticsoep. Er was lang een tekort aan wetgeving om die export te voorkomen, maar sinds november 2021 is er een Europese regelgeving die de export aan banden legt.”
Hoe wordt plasticafval verwerkt?
“Eerst wordt plasticafval in afvalverwerkingscentra gesorteerd. Vervolgens zijn er enkele opties:
Bij mechanische recyclage wordt plastic verwerkt tot korrels die als basis dienen voor nieuwe plastic producten - maar zelden dezelfde producten als het originele product. Het plastic dat daaruit voorkomt mag bijvoorbeeld enkel onder strikte voorwaarden gebruikt worden voor voedselverpakkingen. Het wordt gebruikt voor tuinmeubilair, verfpotten en onderstellen voor zonnepanelen.
Chemische recyclage breekt het plastic volledig af, waardoor het opnieuw doorzichtig wordt. Dat levert een hogere kwaliteit basismateriaal op, maar het proces is een stuk duurder dan mechanische recyclage.
Verbranding, stortplaats en export spreken voor zich. Dat zijn natuurlijk onze minst favoriete opties.”
“Wist je dat twee op de drie Belgen water uit plastic flessen drinkt in plaats van kraanwater? Dat cijfer is hallucinant! Flessenwater is 300 keer duurder en heeft een enorme CO2-uitstoot. Met een gezin van vier personen kan je jaarlijks 1200 euro én 30 pmd-zakken besparen als je naar kraanwater overschakelt. Ons kraanwater is van héél goede kwaliteit. In sommige steden zit er misschien een vreemd smaakje aan, maar als je dat water een kwartiertje laat staan, verdwijnt die smaak volledig.”
“Het beste plastic is plastic dat je niet gebruikt.”
Thomas de Groote, River Cleanup
Wat kan ik doen tegen de plasticsoep?
Geen tijd om te wanhopen, wel tijd voor actie! De cijfers en directe gevolgen zijn natuurlijk niet hoopgevend, maar waar een wil is, is een weg. “We moeten met z’n allen structureel minder wegwerpplastic gebruiken. Het beste plastic is plastic dat je niet gebruikt. Dat kan namelijk nooit in de natuur belanden.” Er zijn heel wat concrete dingen die je zelf kan doen:
• Vermijd wegwerpplastic voor eenmalig gebruik.
• Gebruik herbruikbare bekers, drinkflessen en boodschappentassen.
• Kies voor een stuk zeep in plaats van een zeeppompje - tenzij het hervulbaar is.
• Gebruik een shampoo bar in plaats van flessen shampoo.
• Stel elke verpakking in vraag, denk goed na of die verpakking écht nodig is. Durf kritisch te zijn.
• Was je synthetische kleding met een Guppyfriend: een speciale waszak die voorkomt dat microplastics mee door de afvoer spoelen en zo niet in rivieren terechtkomen.
• Drink kraanwater in plaats van flessenwater. Wil je bubbels? Neem een bruiswatertoestel.
• Kies voor een koffiemachine met losse bonen. Mijd capsules en pads.
• Verkies losse thee boven theezakjes, want die bevatten ook vaak plasticdeeltjes.
• Sorteer correct: stop alles in de juiste zak.
• Gebruik een houten afwasborstel in plaats van een schuursponsje: de groene kant van zo’n sponsje geeft bij het schrobben microplastics af aan het water.
• Ruim zwerfafval op als je het onderweg tegenkomt: een simpele daad met een groots effect.
• Doe mee met een River Cleanup: neem deel aan een evenement in je buurt.
• Maak een donatie aan River Cleanup: met 1 euro kunnen zij 1 kg plasticafval uit de rivier ophalen langs de meest vervuilde rivieren ter wereld. Doneren kan op river-cleanup.org
Tip: combineer een workout met milieuvriendelijk gedrag
Al gehoord van plogging of vuizakkenkajak? Er zijn verschillende leuke en sportieve activiteiten die tegelijk een opruimactie zijn. Welke past het best bij jouw schone idealen?
Kunnen we de oceanen nog redden?
“Ja – daar blijven wij in geloven. Maar we gaan wel iedereen nodig hebben om mee te helpen. Want we hebben maar één planeet en die is niet van ons. Die hebben we geleend van onze kinderen en aan hen moeten we haar straks teruggeven. Ik ben geen doemdenker, maar het is echt één voor twaalf. Denk dus niet “ik sorteer toch al”, maar steek een tandje bij. We moeten naar onszelf kijken en kleine verbeteringen maken. Dat is makkelijker dan ineens naar zero waste te gaan.”
“Soms moet je gewoon aanvaarden dat iets beter is voor de planeet. Zo schuimt een shampoo bar misschien minder dan shampoo uit een fles. Maar het reinigt even goed je haar - alleen ontbreken de chemische producten die voor dat schuim zorgen.”
Wist-je-datje: ook bij A.S.Adventure strijden we mee tegen de plasticsoep
Want we kennen onze verantwoordelijkheid en we nemen die zo goed mogelijk op, bij elke stap die we nemen. Van een milieubewuster productassortiment uitbouwen en het herstellen van je kleding en materialen tot onze concrete CO₂-reducties, River Cleanups en steun aan kansarmen in binnen- en buitenland. Ook hebben we een uitgebreid inhouse waste plan waarbij we onze reststromen volledig ontleden, om zo in de toekomst plastic nog beter te kunnen tackelen.
Organisaties die strijden tegen de plasticsoep
Samen staan we sterker. Enkele ngo’s zetten alvast hun beste beentje voor!
River Cleanup
Het begon in 2017, met een uitdaging om 10 minuten zwerfvuil op te rapen. Met een volle vuilniszak als resultaat. “Ik zag plots het zwerfvuil dat ik voordien niet zag en realiseerde me … dat het overal is”, vertelt Thomas de Groote, oprichter van River Cleanup. Die 10 minuten leidden tot een missie voor schone rivieren. Hij begon opruimacties te organiseren, soms met 10 en soms met 100 mensen. Tijdens een opruimactie langs de Rijn namen 10.000 vrijwilligers uit 60 landen deel. Het jaar nadien waren dat 10 rivieren en 100.000 vrijwilligers. En River Cleanup blijft groeien: intussen mobiliseren ze 230.000 mensen in 97 landen. Via het Clean River Model worden structurele en preventieve oplossingen ingevoerd met als doel tegen 2050 de 1000 meest vervuilde rivieren van de wereld plastic-vrij te maken.
Plastic Soup Foundation
Sinds haar oprichting in 2011 is deze Nederlandse stichting uitgegroeid tot een van de toonaangevende tegenstanders van plastic. Hun werkwijze is interessant. Plastic Soup Foundation haalt zelf geen plastic uit het water maar pakt het probleem aan bij de bron: zorgen dat er geen plastic meer in de oceanen terechtkomt. Dat doen ze via opvallende campagnes, educatieprogramma’s voor scholen en acties op sociale media. Zo proberen ze invloed uit te oefenen op het publiek, de industrie en de politiek. Maar ze werken ook samen met deskundigen, die baanbrekende oplossingen bestuderen, en andere organisaties.
Plastic Whale
De Amsterdamse grachten, ze zijn zo idyllisch dat ze jaarlijks duizenden toeristen trekken. Maar ze worden ook overspoeld door plastic. Reden genoeg om aan de slag te gaan, dacht Marius Smit in 2011. Dus begon hij rondvaarten te organiseren op een bootje gemaakt van … 8.500 gerecycleerde petflessen. Tijdens de tour liet hij zijn passagiers kennismaken met bekende bezienswaardigheden van de stad, op voorwaarde dat ze onderweg afval uit het water visten.
Een succes, zo bleek, en ondertussen telt de Plastic Whale-vloot al veertien boten. Marius zijn uitleg? “Hoe meer plastic wordt opgeruimd, hoe meer boten we kunnen bouwen. We hopen dat we snel failliet gaan.”
Plastic Soup Surfer
Bioloog en kunstenaar Merijn Tenga heeft een missie: de plasticsoep in de oceanen een halt toeroepen. Het begon allemaal in 2014, toen hij met een surfplank uit gerecycleerd strandafval op drie dagen tijd van België naar Ameland surfte. De Plastic Soup Surfer was geboren!
Al snel volgde een expeditie op een zelfgemaakt sup-board over de Rijn, om de aandacht te vestigen op de rol van rivieren die het afval naar zee dragen. En ook zijn gezin kreeg de plasticsoep van dichtbij te zien, toen ze samen vijf maanden lang rond de Baltische Zee en de Noordzee zeilden en dagelijks stranden opruimden. Met zijn surf- en sup-avonturen wil hij bedrijven, ngo’s, wetgevers en burgers een leidraad bieden om de plasticvervuiling structureel aan banden te leggen.
NetPlus van Patagonia: van visnet naar donsjas
Maar liefst 46% van al het plastic in de oceanen bestaat uit visnetten en die richten heel wat schade aan. Daarom sloegen Patagonia en Bureo de handen in elkaar: ze upcyclen versleten visnetten tot kleding. Voor de productie van de NetPlus-collectie is er niet alleen minder plastic nodig, het houdt ook 35 ton visnetten per jaar uit de zee en van de stortplaatsen.
Laat je verder inspireren
