Giftige paddenstoelen in België

In heel wat landen is het toegestaan om paddenstoelen te plukken voor eigen consumptie. In België ligt dat anders. In Wallonië mag je een emmer van tien liter vullen voor persoonlijk gebruik. Wie meer plukt, overtreedt de wet. Plukken is enkel overdag toegestaan met toestemming van de eigenaar van het bos. Doe dus zeker je huiswerk vooraleer je aan de slag gaat.

In Vlaanderen is het verboden om verschillende redenen:

•    Heel wat dieren zijn in de winter afhankelijk van paddenstoelen als voedselbron. Als mensen ze plukken, overleven bepaalde insecten bijvoorbeeld de winter niet.

•    Paddenstoelen horen bij de natuurbeleving. Als je plukt, bederf je de ervaring voor de mensen die na jou komen. In Vlaanderen is er ook niet zoveel natuur dat iedereen het bos kan behandelen als een soort supermarkt.
 

•    Om paddenstoelen te plukken moet je je vaak buiten de paden begeven, waar de lekkerste exemplaren groeien. Daarmee kan je hele ecosystemen vertrappelen en de bodem verstoren.

Er bestaan geen eenvoudige trucjes om eetbare paddenstoelen van giftige te onderscheiden. Het is niet zo dat jonge paddenstoelen altijd eetbaar zijn, of witte paddenstoelen nooit giftig. Je paddenstoelenoogst koken zorgt er niet altijd voor dat de toxines verdwijnen. Bovendien kan van sommige soorten al een kleine portie erg giftig zijn. Gewoon proeven en zien wat er gebeurt, is geen optie.

Je kan applicaties zoals Obsidentify van Natuurpunt gebruiken om je te helpen bij het determineren van een paddenstoel, maar de app is niet altijd geschikt om zeldzame paddenstoelen op naam te brengen. Daarvoor is er te weinig referentiebeeldmateriaal van zeldzame soorten. Een paddenstoel kent zoals elke plant ook verschillende groeistadia en die kunnen tot verwarring leiden bij de poging tot identificatie. Vaak is bovendien microscopie nodig om paddenstoelen op naam te brengen.

Er bestaan heel wat interessante boeken over onze schimmelige vrienden. “De compactgids Paddenstoelen” van Kosmos bijvoorbeeld past perfect in je zak en heeft tegelijkertijd ruimte om 200 verschillende paddenstoelen te beschrijven. Leer welke zwammen je waar kan vinden en wat de onderscheidende eigenschappen zijn aan de hand van rijke illustraties en beknopte informatie. Let op, gebruik je nieuwverworven informatie niet als basis voor een avondmaal zonder een expert raad te plegen.

Als je de kunst van paddenstoelenherkenning onder de knie wilt krijgen, ga je best eerst op stap met een ervaren gids. Natuurpunt organiseert geregeld boeiende wandelingen om samen zwammen te kijken. Zo leer je de karakteristieken van bijvoorbeeld een stuifzwam kennen en kom je meer te weten over bijvoorbeeld hun leefgebied en groeiperiode.

Hoewel je de groene knolamaniet makkelijk kunt verwarren met een gewone weidechampignon, geeft zijn bijnaam ‘death angel’ al iets weg van zijn uiterst giftige karakter. 30 à 50 gram is genoeg om je lever en nieren om zeep te helpen. Bovendien is het niet ongewoon dat de gevolgen pas zichtbaar worden 24 uur na het eten, als het kwaad al geschied is. Gewoon links laten liggen dus.

Twijfel je of je een groene of gele knolamaniet in je handen hebt, dan is de sterke rauwe aardappelgeur een goeie indicatie dat het om de minder gevaarlijke soort gaat. Juich echter niet te vroeg: de symptomen van vergiftiging zijn dezelfde, maar treden pas op nadat je een iets grotere hoeveelheid binnen hebt gewerkt.

Het klinkt als een welgemikt scheldwoord, maar vezelkoppen zijn zonder uitzondering giftige paddenstoelen. Door hun bruine schutkleur gaan ze op in hun omgeving, al is er ook een lila en een oranje variëteit. Je herkent de vezelkop aan zijn vezelige klokvormige hoed en vrij spitse top. Mik je ze per ongeluk in je soep, dan treedt het “muscarine-syndroom” snel en onverbiddelijk op.

Enkele symptomen zijn een lopende neus, hyperventilatie, overvloedig zweten, ademhalingsmoeilijkheden, diarree, maar ook een trager hartritme of een dalende bloeddruk.

Hoe schattig het ook klinkt, wie van dit paddenstoeltje eet, mag zich aan een ticket richting ziekenhuis verwachten voor een nieuwe lever. Net als bij de groene knolamaniet is een kleine hoeveelheid al genoeg om de dodelijke amatoxines hun werk te laten doen. Niet te verwarren met het eetbare bundelzwammetje!

Hou je van ‘living on the edge’, dan is deze zwam helemaal jouw ding. Ondanks de potentieel dodelijke gyromitrine wordt hij beschouwd als een ware delicatesse. Om ervan te genieten moet je letterlijk en figuurlijk je leven wagen. Bovendien kan het gif zich bij herhaaldelijk eten van gedroogde of gekookte voorjaarskluifzwammen in het lichaam ophopen tot een dodelijke hoeveelheid. De handel in de soort is dan ook al jaren verboden.

De klassieker: rood met witte stippen. Kabouters zijn er dol op, maar mensen komen er best niet aan. Dood ga je er niet van, maar het eten van de hoedjes heeft wel een sterk hallucinogeen effect gevolgd door een diepe slaap waarbij een comateuze toestand kan optreden. Geen leuk idee als je je middenin een groot, donker bos bevindt!

Ofwel het extremere broertje van de vliegenzwam. Het is een populaire drug bij bepaalde inwijdingsrituelen waarbij het ‘slachtoffer’ een rollercoaster van emoties en hallucinaties ondergaat. Daarna volgen er hevige stuiptrekkingen en een diepe coma, soms met dodelijke afloop.

Een bijzondere zwam dit: eigenlijk is het niet giftig tenzij je er een glaasje wijn of een gin-tonic bij drinkt. Stoffen in de kale inktzwam veroorzaken namelijk alcoholintolerantie. Tot drie dagen na inname van de paddenstoel, mag je dus geen alcohol drinken. Doe je het toch, dan riskeer je roodheid van hals en aangezicht, hoofdpijn, duizeligheid, daling van de bloeddruk, braken en overvloedig zweten.

Het gif amatoxine, dat het vooral op je lever en nieren heeft gemunt, komt zelfs vrij bij aanraking en inademing. Loop er dus met een grote boog omheen als je eentje in de berm ziet staan.

Misschien gebeurt er niets als je deze krulzoom eet. Evengoed treedt er een ernstige allergische reactie op. De paddenstoel bevat namelijk een stof die een auto-immuunreactie veroorzaakt waardoor het immuunsysteem de eigen rode bloedcellen aanvalt met mogelijk een dodelijke afloop.

Paddenstoelen hebben elk hun moment van verschijnen. Bij de ene is het in de nazomer, de ander de herfst of de lente. Heb je een stukje bos gevonden met veel paddenstoelen van één soort, dan is de kans groot dat ook andere soorten er kunnen floreren. Ga er elke paar weken heen en je treft misschien wel een weelde aan paddenstoelen aan.