Waarom een fietshelm dragen?

“Ik draag geen fietshelm want ik fiets toch niet snel”, is één van de meest voorkomende excuses waarom recreatieve fietsers geen fietshelm dragen. Jammer genoeg een reden die nergens op slaat want ook bij een val aan lage snelheid kan je ernstig gewond geraken.

Om in Europa verkocht te mogen worden, moeten fietshelmen voldoen aan de EN 1078-norm. Om die norm te halen, moet een fietshelm verschillende labotests doorstaan. Bij één van die testen wordt een metalen hoofd boordevol sensoren in de helm gemonteerd en laat een wetenschapper die van een welbepaalde hoogte vallen op een vlakke metalen plaat (om een vlakke weg te simuleren) en op een hoekige metalen plaat (om een stoeprand na te bootsen).

De testhelm moet de metalen plaat raken met een snelheid van twintig kilometer per uur, een snelheid die niet toevallig gekozen is. Als een gemiddelde persoon vanuit stilstand omvalt, zal zijn hoofd op het moment dat het de grond raakt door de valversnelling ongeveer een snelheid van … twintig kilometer per uur bereikt hebben. Zelfs als je stilstaat, kan je dus hard neerkomen wanneer iemand tegen jou botst. Want ja, een ongeluk heb je helaas niet altijd zelf in de hand.

Fiets je heel snel en kom je ten val, dan is de kans groot dat je eventjes zal doorrollen of doorschuiven waarbij heel veel impactenergie wordt geabsorbeerd. Fiets je traag, dan val je pardoes om waardoor de zijdelingse impact een stuk groter is en ook het risico op hersenletsel toeneemt. Ter hoogte van onze slapen is onze schedel immers op z’n dunst, hij is daar slechts een paar millimeter dik. Dus ook al fiets je traag, een fietshelm kan wel degelijk een groot verschil maken als het fout gaat.

“Ik draag geen fietshelm omdat ik het veel te warm krijg onder een helm”, is nog zo’n dooddoener van formaat.

Fietshelmfabrikanten blijven innoveren op het vlak van technologie. Nieuwe productietechnieken maken het mogelijk om fietshelmen lichter te maken en ze van ruimere ventilatieopeningen te voorzien zonder dat de bescherming daaronder lijdt.

Sterker zelfs: door de ventilatiegaten op de juiste plaatsen in de helm in te bouwen, wordt de lucht door deze openingen ‘gedwongen’ zodat er meer verkoelende rijwind naar je hoofd wordt geleid dan mocht je zonder fietshelm rijden. Ben je van plan om in heel warme streken te gaan fietsen, dan kan je de temperatuur onder je helm nog verder terugdringen door een helm in een lichte kleur te dragen.

“Ik draag geen fietshelm omdat ik dat niet cool vind”, staat ook hoog in de ranglijst van de ‘non-believers’.

Toegegeven, de kans dat je kapsel overhoop ligt na een fietsrit met een helm is reëel. Maar voor de dames met lange haren: verschillende fabrikanten voorzien aan de achterkant van de helm een opening voor je paardenstaart, een heel elegante oplossing. En bij aankomst op je bestemming na de fietsrit even je haar in model brengen duurt ook geen eeuwigheid.

Daarnaast kan de fietshelm juist een middel zijn om jouw stijl en imago extra in de verf te zetten. Er bestaan honderden types helmen in allerlei kleuren en designs. Dus moet er zeker één tussen zitten die bij jouw stijl past. Van urban modellen tot helmen voor kids, sportieve fietsers of bestuurders van speedpedelecs: het aanbod is gigantisch.

Ga je in België met een gewone fiets of e-bike op pad, dan hoef je volgens de wet geen helm te dragen. Al mag op basis van het bovenstaande duidelijk zijn dat een helm dragen wel een goed idee is.

Ga je met een speedpedelec de baan op (een fiets die elektrische trapondersteuning biedt tot 45 kilometer per uur en die een nummerplaat en verzekering moet hebben), dan moet je wel een fietshelm op. Die fietshelm moet voldoen aan de EN 1078-norm en ook de slapen en het achterhoofd voldoende beschermen. Die laatste voorwaarden zijn inmiddels ook vervat in de 8776-norm.

De fietshelm beschermt je hoofd door een stuk van de energie die vrij komt bij een crash of andere impact te absorberen. Hiervoor bestaat de helm uit minstens één laag van absorberend materiaal. In de meeste gevallen is dit EPS, geëxpandeerd polystyreen of piepschuim. Door piepschuim heel hard samen te persen, krijg je een lichte helm die toch nog flink wat energie kan absorberen.

Om de verschillende helmdelen bij mekaar te houden als je ten val komt en op die manier de helmstructuur te bewaren, wordt er vaak in het EPS een net van kevlardraden verwerkt.

De buitenschaal van de helm werd vroeger vaak gewoon op het EPS gelijmd. Tegenwoordig maken de meeste helmfabrikanten gebruik van de zogeheten ‘inmold techniek’. Daarbij wordt de kunststof buitenschaal eerst in de productiemal gelegd, waarna het EPS-materiaal er meteen tegenaan wordt geperst.

Op die manier vormen binnenhelm en buitenschaal één geheel wat tot een lichtere en sterkere constructie leidt. De harde buitenschaal voorkomt dat puntige objecten je hoofd kunnen verwonden bij een valpartij en de buitenschaal helpt om de veroudering van de EPS-binnenhelm tegen te gaan.

De voorbije jaren hebben verschillende helmfabrikanten extra veiligheidsverhogende features aan hun helmen toegevoegd. Sommigen werken met revolutionaire kunststoffen die in laagjes worden verwerkt (een beetje als golfplaten) om meer crashenergie te kunnen absorberen.

Heb je de bovenstaande paragraaf aandachtig gelezen, dan zal het je niet verbazen dat een fietshelm niet eeuwig meegaat.

Ben je met een fietshelm gevallen, dan is het een must om die helm te vervangen. Waarom? De interne structuur van de helm is gemaakt om energie te absorberen en daardoor kapot te gaan. Of anders gezegd: de helm moet breken om te voorkomen dat jouw schedel breekt. Vaak kan je van aan de buitenkant niet zien dat de EPS binnenhelm structurele schade heeft opgelopen. Val je een tweede keer met die helm, dan zal die niet meer in staat zijn om nog energie op te nemen en dreigt een blessure.

Ook al ben je niet met een fietshelm gevallen, toch zullen helmfabrikanten adviseren om elke fietshelm na drie tot vijf jaar te vervangen. Niet uit commerciële overwegingen, wel om veiligheidsredenen. De bindmiddelen die gebruikt worden bij de productie van de helm kunnen onder invloed van uv-stralen hun kracht verliezen, zodat de helm bij een crash minder goed zijn werk doet.

Een helm die je vijf jaar in een donkere kast hebt bewaard, zal minder ‘versleten’ zijn dan een helm waarmee je drie jaar lang elke dag in de brandende zon honderd kilometer hebt gefietst. Tijdig vervangen is de boodschap.

Al te veel recreanten zie je nog rondrijden met een helm die helemaal niet volgens de regels van de kunst op hun hoofd staat. Die biedt dan ook geen enkele bescherming bij een val.

De meest voorkomende misser is dat de helm te los en te ver naar achter op het hoofd gedragen wordt, zodat de helm bij een frontale impact naar achter klapt en het voorhoofd onbeschermd is.

Een fietshelm hoort mooi horizontaal op het hoofd te staan, waarbij de onderrand net boven de wenkbrauwen komt en op die manier het volledige voorhoofd beschermt. Dat kan problemen opleveren voor mensen die een (sport)bril met een hoog montuur dragen, maar om die reden de fietshelm maar wat verder achterop het hoofd zetten is vanuit veiligheidsoogpunt echt geen goede oplossing.

Fietshelmen zijn beschikbaar in verschillende maten, dus meet voor de aankoop met een lintmeter je hoofdomtrek. Fietshelmen die in meerdere maten te koop zijn, hebben de voorkeur op ‘one size fits most’-helmen. Bij die laatste moeten mensen met een klein hoofd immers grote opvulstukken gebruiken om de helm te doen passen en dan staat de helm een beetje als een champignon boven je hoofd.

Koop je fietshelm in de juiste maat en doe dan de fijnafstelling met de verschillende dikte van voering en het ‘retention system’. Dat laatste is meestal een draaiwiel achterop de helm waarmee je de pasvorm aan je hoofd aanpast. Draai dit wieltje aan tot de helm stevig op je hoofd staat, zonder te klemmen. Het handige van dit systeem is dat je het wieltje tijdens je fietstocht met één hand kunt bedienen om de pasvorm van de helm onderweg nog een beetje bij te stellen.

Is het retention system ook in hoogte instelbaar, zorg er dan dat de helm niet te hoog boven je hoofd staat, maar tegelijk niet over je oren zakt. Als je in de winkel een fietshelm past en je hebt het ‘retention system’ aangedraaid, hou je hoofd dan eens naar beneden. Ook met de kinriempjes nog niet dicht geklikt mag de fietshelm niet van je hoofd vallen. Pas je in de winkel een helm, spreek dan gerust één van onze medewerkers aan. Ze helpen je graag met het juiste advies.

De kinriempjes kan je in lengte aanpassen en ook de loop van de riempjes rond je oren kan je instellen voor een optimaal draagcomfort. Voor de sluiting kiezen de meeste fabrikanten voor een klassieke kliksluiting of een handige magneetsluiting.

De riempjes moeten mooi vlak langs je slapen lopen en aansluiten onder je kin, maar voorkom een te strakke sluiting zodat je tijdens een inspannende fietstocht goed kunt blijven ademen en slikken.

Wie recreatief rechtop de fiets zit, kan kiezen voor een fietshelm met een (afneembare) klep, die helpt om takken en zonlicht uit je ogen te houden. Ben je een sportieve fietser die ‘plat’ op zijn racefiets ‘ligt’, dan is de klep not done.

Om veilig te kunnen fietsen aan een hogere snelheid, moet je ver genoeg vooruit kunnen kijken om tijdig obstakels op te merken en te kunnen anticiperen. De klep op je helm verhindert je om ver genoeg vooruit te kijken of zal je nek te veel belasten als je toch inspanningen doet om ver voor je uit te kijken.

Op koelere dagen kan je onder je helm een fietspetje dragen om je hoofd op temperatuur te houden, voor winters gebruik bestaan er speciale helmmutsen. Die zijn dun en bieden toch veel bescherming. Draag geen dikke wollen muts onder je fietshelm want dan zal de helm te hoog ‘boven’ je hoofd staan en onvoldoende bescherming bieden als je ten val komt. Sommige helmen worden ook met een handige regenhoes geleverd.

Om lang van de bescherming en het comfort van je helm te genieten, besteed je best wat aandacht aan het onderhoud. Kleef je helm sowieso niet vol met stickers, de lijm waarmee de sticker wordt bevestigd kan de helmschaal aantasten.

Berg je helm bij voorkeur op in een koele, droge en donkere ruimte zodat het uv-licht zijn vernietigende werk niet kan doen. Veel helmfabrikanten leveren hun fietshelmen met een lichte, stoffen opberghoes en die is ideaal.

De voering van nagenoeg alle fietshelmen is uitneembaar om te wassen. Dat kan in de machine (30°, niet zwieren en geen wasverzachter gebruiken), maar evengoed spoel je de helmvoering uit onder de douche. Na een pittige fietstocht kan je flink wat zoutafzetting van je zweet zien op de kinriempjes. Om hygiënische redenen en om vieze geurtjes te voorkomen spoel je de riempjes goed uit.

Je helm schoonmaken doe je met een vochtige doek, maar je kan hem ook meenemen in de douche. Gebruik geen agressieve schoonmaakmiddelen, hoogstens een milde zeep. Gewoon afdrogen met een doek en verder in een goed geventileerde ruimte laten drogen voor je hem opbergt. Je fietshelm met een haardroger te lijf gaan om hem sneller droog te krijgen is absoluut geen goed plan.